Cylchred Oestrws

Y gylchred oestrws mewn defaid yw’r broses lle mae’r ddafad yn gofyn hwrdd ac yn barod i baru. Mae’r gylchred yn para tua 17 diwrnod ac yn ystod y cyfnod hwn, mae’r ddafad yn ffrwythlon ac yn gallu paru am tua 24-36 awr. Os nad yw’n beichiogi, mae’r gylchred yn ailadrodd nes ei bod yn paru’n llwyddiannus. Mae rhestr gymhleth o hormonau sy’n chwarae eu rhan o fewn y gylchred oestrws.

Cymerwch gipolwg ar y graff hwn sy’n dangos sut mae’r gwahanol hormonau’n gweithio gyda’i gilydd:

Prooestrws

Dyma’r cyfnod o dwf ffoliglaidd a chynnydd yn y lefelau oestrogen. Mae dafad yn dod yn fwy parod i dderbyn hwrdd yn ystod y cyfnod hwn. Mae’r hypothalamws yn anfon Hormon sy'n Rhyddhau Gonadotroffin (GnRH) i’r chwarren bitẅidol, sy’n anfon hormon luteinizing (LH) a hormon ysgogi ffoliglau (FSH) i’r ofarïau, gan achosi i’r ofarïau dyfu ffoliglau.

Wrth i’r ffoliglau dyfu, maen nhw’n creu estradiol, sy’n cael ei fwydo’n ôl i’r ymennydd ac yn achosi i’r ddafad ofyn hwrdd. Mae faint o estradiol sy’n cael ei anfon i’r ymennydd yn cynyddu wrth i’r ffoliglau sy’n aeddfedu dyfu.

Estrws

Dyma’r cyfnod o dderbynnedd rhywiol pan fo dafad yn sefyll i’w pharu â hwrdd. Mae’r lefelau oestrogen ar eu huchaf ac ofylu’n digwydd. Pan fydd y ffoliglau wedi tyfu i ddiamedr o 0.5-1 cm, bydd crynodiad gwaed yr estradiol ar ei uchaf, a’r ymennydd yn rhyddhau llawer iawn o LH, sy’n achosi ofylu.

Metoestrws

Yn syth ar ôl oestrws, bydd y corpws luteum yn dechrau ffurfio, a lefelau progesteron yn cynyddu. Ar ôl i ofwliad ddigwydd, bydd y ffoligl oedd yn cynnwys yr wy yn cwympo ac yn ffurfio corpws luteum, sy’n secretu progesteron.

Dioestrws

Dyma’r cyfnod pan fydd y corpws luteum wedi’i ffurfio’n gyflawn, a bydd lefelau progesteron yn parhau i fod yn uchel. Os bydd y ddafad yn beichiogi, bydd y cam hwn yn parhau. Os na, bydd y corpws luteum yn atchwelyd, a’r cylch yn dechrau eto. Mae’r cynnydd hwn mewn progesteron yn dweud wrth yr hypothalamws i gynhyrchu llai o GnRH, gan arwain at lai o dwf ffoliglaidd, sy’n achosi i’r oestrws a’r ofyliad gael eu hatal cyn belled â bod y lefel progesteron yn uchel oherwydd pan fydd y lefelau progesteron yn uchel, bydd y broses ofylu wedi bod yn llwyddiannus. Os na fydd y ddafad wedi beichiogi, bydd y groth yn secretu’r hormon prostaglandin F2a(PGFa). Mae’r hormon hwn yn achosi i’r corpws luteum farw ac yn lleihau progesteron. O ganlyniad, bydd yr hypothalamws yn dechrau cynhyrchu GnRH a’r gylchred yn dechrau eto.

Gallwch weld mwy o wybodaeth isod.

Hormon sy'n Rhyddhau Gonadotroffin (GnRH)

Mae GnRH yn cael ei ryddhau o’r hypothalamws yn yr ymennydd ac yn ysgogi’r chwarren bitẅidol flaen i ryddhau dau hormon pwysig arall, FSH a LH.

Hormon Lwteineiddio (LH)

Mae LH, sydd hefyd yn cael ei ryddhau o’r chwarren bitẅidol flaen mewn ymateb i GnRH, yn hanfodol ar gyfer sbarduno ofyliad a ffurfio’r corpws luteum (strwythur endocrin dros dro) yn yr ofari.

Progesteron

Ar ôl ofylu, mae’r corpws luteum yn cynhyrchu progesteron sy’n hanfodol i gynnal beichiogrwydd. Os nad yw’r ddafad wedi beichiogi, bydd y lefelau progesteron yn gostwng, gan arwain at atchweliad y corpws luteum a chychwyn cylch oestrws newydd.

Hormon Ysgogi Ffoliglau (FSH)

Mae FSH yn cael ei ryddhau o’r chwarren bitẅidol flaen mewn ymateb i GnRH. Mae’n chwarae rhan hanfodol yn natblygiad ac aeddfediad ffoliglau ofarïaidd yn ofarïau’r ddafad.

Oestrogenau

Mae oestrogenau, estradiol yn bennaf, yn cael eu cynhyrchu gan ffoliglau ofarïaidd sy’n datblygu. Maent yn gyfrifol am reoleiddio’r gylchred oestrws ac ysgogi ymddygiad oestrws (gofyn hwrdd) yn y ddafad. Mae lefelau oestrogen yn dod i’w hanterth pan fydd ofylu ar fin digwydd.